Ervaar jij ook wel eens stress? Zittend in de file, voor een belangrijke presentatie of examen of bij een eerste afspraak met een persoon die jij heel leuk vindt? Je bloeddruk stijgt, je hart slaat sneller en pompt meer bloed naar je spieren om je in staat te stellen sneller en met meer kracht te reageren. Adrenaline giert door je lichaam en je staat op scherp, klaar voor actie. Het is allemaal deel van een oeroud ‘vecht of vlucht’ reactie die bedoeld was om aanvallers en roofdieren te bevechten of ontwijken. Als het gevaar voorbij is past het zenuwstelsel zich weer aan. Spieren ontspannen, de spijsvertering komt weer op gang en je hart slaat weer in een normaal ritme.
Maar wat als ‘het gevaar’ nooit over is? Bijvoorbeeld de werkdruk is altijd te veel, je zit al heel lang financieel aan de krappe kant en je blijft denken “het gaat op een gegeven moment vanzelf over…”, maar het wordt eigenlijk gewoon erger.
De kans is groot dat je regelmatig stress voelt. Op dat gebied zitten Nederlanders in de top van Europa: stressverschijnselen bij werknemers liggen bij ons 15 % hoger dan elders in de EU. Een op de vier nederlanders heeft last van overspannenheid en 12% lijdt aan een burnout. Al jaren neemt dit verschijnsel gestaag toe. We voelen ons steeds meer gestresst en we lijden daar onder.
Gezond en ongezonde stress
Stress is een moeilijk te omschrijven begrip. Je ervaart stress als de werkdruk erg hoog is maar ook interessant genoeg als je onder de maat uitgedaagd wordt op je werk. Een te laag werktempo, eentonig werk en weinig ontwikkel-mogelijkheden kunnen leiden tot ‘bore-out’ (1). Een typisch voorbeeld daarvan is een persoon die een paar jaar na zijn pension overlijdt, aan verveling.
Ergens tussen burnout en boreout vind je gezonde stress. Je wordt lekker uitgedaagd en misschien een beetje uit je comfort zone gehaald. De spanning is fijn en je krijgt een prettige kick van wat je aan het doen bent. Na de opwinding kan je weer ontspannen. Je voelt je in je kracht en in staat de volgende taak aan te kunnen.
Naast ‘gezonde stress’ is er ook ‘ongezonde stress’. Een negatief verschijnsel bij voortdurend stress is dat je bloedvaten zich samen trekken. Het is bekend dat mensen met stressvolle banen meer kwetsbaar zijn voor hart en vaatziekten.
In een onderzoek aan Harvard University in de VS werden deelnemers aan heftige stresssituaties blootgesteld, en kregen daarbij ook te horen dat de symptomen van stress noodzakelijk en belangrijk waren voor een goede prestatie. Alle klassieke stresssymptomen waren aanwezig bij de proefpersonen: een hogere hartritme, versnelde ademhaling en zweten. Maar opvallend was het feit dat er niets veranderde aan de bloedvaten: die verbleven ontspannen en open. De proefpersonen keken naar hun stresssymptomen als iets nuttigs en niet iets schadelijks. De conclusie van het onderzoek was dus dat het uitmaakte wat je houding is ten opzichte van stress.
In loop van een leven vol stressvolle ervaringen kan dit biologische verschil, het wel of niet samentrekken van je bloedvaten, uitmaken of je op je je 50ste een hartaanval krijgt of een goed leven krijgt tot je 90ste.
Instelling bij stress
De schadelijke effecten van stress op je gezondheid zijn dus niet onvermijdelijk. Hoe je denkt en hoe je handelt bepaalt hoe je stress ervaart en dus ook het effect op je lichaam. Proberen alle stress uit je leven weg te halen is vrijwel onmogelijk en in het licht van de laatste wetenschap er over, ook niet wenselijk want sommige vormen van stress zijn goed voor je. Degenen die gedijen bij stress, zijn de mensen die stress als onvermijdelijk zien en in plaats van om het uit de weg te gaan, op zoek gaan naar manieren om het te meesteren, zich aan te passen en ervan te leren.
Mensen die goed zijn met stress laten zich door de ervaring beïnvloeden. Het verwelkomen van uitdagingen en onze natuurlijke capaciteit voor groei te benutten, kan ons helpen te veranderen op een positieve manier. Het positieve uit stress halen kan zelfs in omstandigheden waar we zelf zelf nooit voor zouden kiezen en dat is geweldig nieuws!
Van engels: boring – saai
Sources
Kelly McGonigal: How To Make Stress Your Friend. www.TED.com
Kelly McGonigal: The Upside of Stress: Why Stress is Good For You and How To Get Good At It