“Man, heeft die kerel veel op zijn schouders!” Ik zit op een terras met een vriend. We drinken koffie, praten met elkaar en kijken naar de voorbijgangers. Een goed geklede man loopt de straat over. Hij draagt niets bij zich, maar het is duidelijk dat iets hem dwars zit. Heeft hij geld verloren op de aandelenmarkt? Heeft zijn vrouw hem verlaten voor een andere man? We zullen het nooit weten, maar zijn houding vertelt ons een verhaal. Als hij naar ons toe zou komen en ons zou vertellen dat alles in orde was, zouden we onze ogen meer geloven dan zijn verhaal en zeggen: “Kom op, wat is er echt aan de hand…?”
Als een therapeut die met de verbinding tussen lichaam en geest werkt, zie ik elke dag ‘verhalen’ in mijn praktijk. Lichamelijke pijnen die spreken van jarenlang stressvol leven en waar het lichaam uiteindelijk zal zeggen: “Ik heb een boodschap voor je: deze pijn is om je wakker te maken, zodat je stopt jezelf te misbruiken”. Verhalen over een ‘gebroken hart’ of over iemand die ‘hardnekkig’ is. Mensen komen naar mijn praktijk met ‘hun adem inhoudend’. Ze voelen zich ‘in de rug gestoken’ of hebben pijn van continue ’de tanden op elkaar houden’ over een probleem op het werk.
Ons dagelijks gebruik van taal laat zien dat er een duidelijk verband bestaat tussen geest, lichaam en emoties. Tegenwoordig kan de wetenschap steeds meer verklaren waarom onderdrukte emoties de oorzaak kunnen zijn van lichamelijke klachten. Vakmensen, zoals de arts John Sarno en neuroloog Marten Klaver, tonen het verband tussen lichamelijke pijn en het ontkennen van emotionele pijn. Mechanismen die we gebruiken om emotionele pijn te ontwijken, zijn onder andere zelfopgelegde verwachtingen, zelfkritiek, andere mensen de schuld geven en slachtofferschap.
Onderdrukte boosheid kan een oorzaak zijn van psychosomatische pijn. Woede is erg gestigmatiseerd in onze samenleving, tot het punt dat het wordt geëtiketteerd als een ‘negatieve emotie’ in boeken over populaire psychologie. Als je woede op een verantwoordelijk manier weet te uiten kan het ontzettend opluchten en een situatie ophelderen. Wanneer krijgt boos worden de nodige erkenning als bron van kracht? We glimlachen en doen alsof alles goed is tot dat we het zelf ook geloven. Die doffe pijn in onze onderrug is gewoon pech … of niet?
“Wat mij betreft is SOLK (Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten) te verklaren door verdrongen, onbewuste emoties. Als je boosheid of verdriet onderkent en lichamelijk kunt uiten is er geen probleem. Maar als dat niet gebeurt, kunnen ze lichamelijke programma’s in het limbische systeem in de hersenen verstoren. Dat is het gebied waar geest en lichaam samenkomen. Het limbisch systeem regelt onder meer pijn, emotie, stemming en aandrift. Als die functies verstoord raken leidt dat tot chronische pijn, prikkelbaarheid of angst en vermoeidheid.”
Marten Klaver, neuroloog
Emoties zijn energie. De volgende keer dat je boos of blij wordt, merk op hoe dat het energieniveau in je lichaam verandert. Als je je emoties toestaat en ze op een verantwoordelijke manier uitdrukt, zullen ze op een natuurlijke manier ontladen en zul je een gevoel van voldoening voelen bij het doen van wat menselijk en natuurlijk is. Opladen en ontladen, de levenscyclus verloopt zoals het hoort.
Als je jezelf niet toestaat bepaalde emoties te voelen en uit te drukken, moet deze energie ergens anders naartoe gaan. Je begint je spieren te spannen en je adem in te houden. Wanneer het herhaaldelijk wordt gedaan, wordt het een gewoonte en op een gegeven moment onze permanente staat van zijn. Je gespannen voelen wordt de norm. Spier- en gewrichtspijn is vaak alleen maar je lichaam dat je vertelt dat je te lang te veel vasthoudt. Uiteindelijk kan een burn-out ontstaan en zelfs de-pressie.
Tegenwoordig is het nog steeds normaal om naar een psycholoog te gaan voor je emotionele problemen en naar een fysiotherapeut voor je fysieke pijn. Een integratie van beide is nog steeds zeldzaam, maar er zijn veranderingen aan de gang. Tot 10% van de bezoeken aan de huisarts zijn afkomstig van patiënten met klachten waarvoor geen fysieke verklaring bestaat. In plaats van de ‘normale’ weg te volgen en een pijnstiller slikken en gewoon afwachten, maak gebruik van deze kans om naar je lichaam te luisteren en je eigen helende vermogen te ontdekken.
De zon gluurde plotseling door het raam van mijn oefenruimte toen mijn cliënt zijn hand op zijn heup legde, met wijd open ogen naar me keek en zei: “Op dit moment kan ik de pijn niet meer voelen!” Ik kon aan zijn gezicht zien dat hij nauwelijks zijn eigen woorden kon geloven. De cliënt was een oudere man. Een uur geleden was hij mank naar binnen gelopen en heeft zich in de stoel met een grote zucht laten vallen. Hij was heel duidelijk in pijn. Na een uur lang te hebben gepraat over hoeveel hij een overleden geliefde uit zijn leven miste en lang ingehouden tranen te hebben vergoten, begon de kramp in zijn bil langzaam te verdwijnen. Toen hij de kamer uitliep, was er weer elan in zijn bewegingen en een sprankeling in zijn ogen. Hij bedankte me voor mijn hulp en ik bedankte hem ook. In mijn hart was ik hem dankbaar getuige te zijn geweest van zo’n geweldig herstel en hij heeft mij laten zien hoe kwetsbaar en toch hoe vindingrijk we zijn als mensen.
Wij hebben zelf de oplossingen voor onze problemen. Leer naar jezelf te luisteren en een beetje te vertrouwen. Wees dan bereid om ook het nodige werk te doen. Het lichaam heeft een opmerkelijk vermogen om zowel emotionele als fysieke pijn te genezen. Je moet het gewoon de kans geven.